Dava Şartı Zorunlu Arabuluculuk ve İhtiyari Arabuluculuk

Dava Şartı Zorunlu Arabuluculuk ve İhtiyari Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlar.

Taraflar arabulucu huzurunda bir araya gelerek uyuşmazlığın çözümü için alternatif yollar arar. Arabulucu ise kazan-kazan ilkesi çerçevesinde tarafların menfaatini tespit ederek onları yönlendirir ve doğru iletişimi sağladığı ancak herhangi bir çözüm önermez.

Arabuluculuk  “zorunlu arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:

Zorunlu Arabuluculuk

Bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Zorunlu arabuluculuk, bu uyuşmazlıklar açısından dava şartıdır. Yani, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. Şuan ülkemizde iş davaları, ticari davalar ve tüketici hukukuna ilişkin davaların bir kısmı bakımından dava açılmadan önce arabuluculuk kurumuna başvuru zorunlu hale getirilmiştir.

İhtiyari Arabuluculuk

İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.

• Tüm Uyuşmazlıklar İçin Arabuluculuk Yoluna Başvurulabilir Mi?

Arabuluculuk ancak tarafların serbest iradeleriyle karar verebilecekleri konularda mümkündür. Tarafların sözleşme konusu yapamayacakları  genel olarak kamu hukukundan kaynaklanan davalarda arabuluculuk mümkün değildir. Tarafların arabulucuya gidemeyecekleri uyuşmazlıklar şunlardır:

• Ceza davaları ,
• Nüfus kaydının düzeltilmesi veya değiştirilmesi davaları,
• Çocuğun velayeti,
• Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar,
• İdari yargının yetkisine giren tam yargı davası ve iptal davası,
• Vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar,
• İş hukukundan kaynaklanan hizmet veya iş kazasının tespiti vb. gibi tüm tespit davaları.

• Arabuluculuk Başvurusu Nasıl Yapılır?

Arabuluculuk başvurusu uyuşmazlığın karşı tarafının, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliyede yer alan arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen mahkeme yazı işleri müdürlüğüne yapılması gerekir.

Arabuluculuk başvurusu arabulucuya veya bir arabuluculuk merkezine de doğrudan yapılabilmektedir. Bu şekilde başvuru yapıldığında arabulucu, arabuluculuk başvuru formunda bilgileri verilen diğer tarafı başvuru hakkında bilgilendirir ve davet eder. Karşı taraf uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile çözülmesini isterse daveti kabul eder ve süreç işlemeye başlar.

• Arabuluculuğa Başvurmak Ücretli Midir?

Arabuluculuk kurumunun en avantajlı taraflarından biri de arabuluculuğa başvurunun bir ücrete tabi olmamasıdır. Dava şartı arabuluculukta anlaşma sağlanamaması halinde arabulucuya herhangi bir ücret ödenmemektedir. Ancak arabuluculukta anlaşma sağlanırsa arabulucuya anlaşılan tutar üzerinden tarife oranında bir ücret ödenmektedir. Bu ücretin kim tarafından ödeneceği taraflarca kararlaştırılmamışsa her iki taraf yarı oranda birlikte ödeyecektir. Arabuluculukta anlaşma halinde arabulucuya ödenecek miktar mahkeme yargılamasında yapılacak masraflara kıyasla oldukça düşüktür.

• Arabuluculuk Toplantısına Katılmamanın Sonuçları Nelerdir?

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf arabulucuya konu uyuşmazlıkla alakalı dava açılması halinde kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin (dava avukatlık ücreti, harçlar, bilirkişi ücreti vb. giderler) tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca ilk toplantıya katılmayan bu taraf lehine avukatlık vekalet ücretine de hükmedilmez.

Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır. Yani, her iki taraf yaptığı masrafları ve harçları kendisi öder. Ancak bu halde haklı çıkan taraf lehine yasal avukatlık ücretine hükmedilebilir.

• Arabuluculuk Müzakereleri Ne Kadar Sürer?

Arabuluculuk süreçleri mahkeme yargılamalarına göre çok kısa sürelerde sonuçlanmaktadır.

İş Hukuku ve Tüketici Hukuku uyuşmazlıkları bakımından arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en az 1 hafta daha uzatılabilir. (3+1 Hafta)

Ticari uyuşmazlıklar bakımından ise bu süre 6 hafta + 2 haftadır.

İŞ DAVALARINDA ZORUNLU ARABULUCULUK

İş hukukunda işçi ve işveren arasındaki ücret alacağı, yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı vb. gibi işçilik alacaklarından kaynaklanan uyuşmazlıklar bakımından 01.01.2018 tarihinden itibaren arabuluculuğa başvuru zorunluluğu getirilmiştir. Bu uyuşmazlıklar bakımından arabulucuya başvurmadan dava açılması halinde, dava karşı tarafa tebliğ edilmeden ve esasa girilmeden usulden reddedilecektir.

Zorunlu arabuluculuk kapsamında olan iş davaları şu şekilde sıralanabilir:

• İşe İade Davaları
• Boşta Geçen Süre Tazminatından Doğan Davalar
• İşe Başlatmama Tazminatından Doğan Davalar
• Kıdem Tazminatı Alacağından Doğan Davalar
• İhbar Tazminatından Doğan Davalar
• Kötü niyet Tazminatından Doğan Davalar
• Bakiye Süre Ücreti Alacağından Doğan Davalar
• Eşit Davranmama Tazminatından Doğan Davalar
• Sendikal Tazminattan Doğan Davalar
• Ücret Alacağından Doğan Davalar
• Fazla Mesai Ücretinden Doğan Davalar
• Yıllık İzin Ücretinden Doğan Davalar
• Yol ve Yemek Ücretinden Doğan Davalar
• Ulusal Bayram ve Genel Tatil ( UBGT ) Ücretinden Doğan Davalar
• Prim ve İkramiye Ücretinden Doğan Davalar

İŞ DAVALARINDA İHTİYARİ ARABULUCULUK

Yasal düzenlemeye göre iş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili tazminat, tespit, itiraz ve rücu davalarında arabulucuya başvuru zorunlu tutulmamıştır. Bu konular yine arabuluculuk çözüm yolu için uygun konular olup, isteğe bağlı bırakılmıştır. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvuru zorunluluğu bulunmayan iş hukukuna ilişkin davaları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat Davaları
• İş Kazasından Doğan Manevi Tazminat Davaları
• İş Kazasından Doğan Maluliyet ve İş Göremezlik Oranının Tespiti Davaları
• İş Kazasından Doğan Maluliyet Oranına İtiraz Davaları
• İş Kazası Nedeniyle İşverene ve Sair Kusurlu Kişilere Açılan Rücu Davaları
• Meslek Hastalığından Doğan Maddi Tazminat Davaları
• Meslek Hastalığından Doğan Manevi Tazminat Davaları
• Meslek Hastalığından Doğan Maluliyet ve İş Göremezlik Oranının Tespiti Davaları
• Meslek Hastalığından Doğan Maluliyet Oranına İtiraz Davaları
• Meslek Hastalığı Nedeniyle İşverene ve Sair Kusurlu Kişilere Açılan Rücu Davaları

TİCARİ DAVALARDA ZORUNLU ARABULUCULUK

01 Ocak 2019 tarihi itibari ile konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminata ilişkin ticari uyuşmazlıklar bakımından da arabuluculuk zorunlu hale getirilmiştir.

TÜKETİCİ HUKUKUNDA ZORUNLU ARABULUCULUK

2 Temmuz 2020 tarihi itibariyle, tüketici uyuşmazlıklarında, tüketici mahkemelerinde dava açılmadan önce arabuluculuk zorunlu hale getirilmiştir. Parasal değeri tüketici hakem heyeti başvuru sınırının altında olan uyuşmazlıklarda, (bu değer 2021 yılı için 11.330,00 TL olup, her yılın başında yeniden belirlenmektedir) tüketici hakem heyetine başvurulması uygulaması devam etmektedir. Parasal değeri tüketici hakem heyeti başvuru sınırının üzerinde olan uyuşmazlıklarda ise, tüketici mahkemesinde dava açılmadan önce, arabuluculuğa başvuru zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca hakem heyeti kararlarına karşı yapılacak itirazlar da zorunlu arabuluculuk kapsamında değildir.

Kocaeli’ de hizmet veren İlke Hukuk & Arabuluculuk Bürosu olarak arabulucuğa tabi tüm uyuşmazlıklarda arabuluculuk hizmeti vermekteyiz. Ayrıca şehir dışında bulunan taraflara tüm ihtiyari arabuluculuk toplantıları için de ev sahipliği yapmaktayız.