Portföy / Denkleştirme Tazminatı

Portföy / Denkleştirme Tazminatı Nedir?

Portföy tazminatı kanundaki adı ile denkleştirme tazminatı acentelik sözleşmesinin sona erdirilmesi halinde acentelik veren firmanın, acentenin sağladığı müşteri çevresi sayesinde elde ettiği kazanç nedeniyle acenteye yaptığı ödemedir. Acentelik sözleşmesinin sona ermesinden sonra bazı şartların varlığı halinde acentenin sigorta şirketinden denkleştirme talep hakkı bulunmaktadır.

Denkleştirme tazminatı Sigorta Kanunu md. 23/16 ve Türk Ticaret Kanunu md. 122’ de düzenlenmiştir.

Sigorta Kanunu md. 23/16: “Sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra sigorta şirketi sigorta acentesinin portföyü sayesinde önemli menfaatler elde ediyor ve hakkaniyet gerektiriyorsa, sigorta acentesi, sigorta şirketinden tazminat talep edebilir.” 

Türk Ticaret Kanunu md. 122: “ (1) Sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra;

1. a) Müvekkil, acentenin bulduğu yeni müşteriler sayesinde, sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra da önemli menfaatler elde ediyorsa, 11003
2. b) Acente, sözleşme ilişkisinin sona ermesinin sonucu olarak, onun tarafından işletmeye kazandırılmış müşterilerle yapılmış veya kısa bir süre içinde yapılacak olan işler dolayısıyla sözleşme ilişkisi devam etmiş olsaydı elde edeceği ücret isteme hakkını kaybediyorsa ve
3. c) Somut olayın özellik ve şartları değerlendirildiğinde, ödenmesi hakkaniyete uygun düşüyorsa, acente müvekkilden uygun bir tazminat isteyebilir.

(2) Tazminat, acentenin son beş yıllık faaliyeti sonucu aldığı yıllık komisyon veya diğer ödemelerin ortalamasını aşamaz. Sözleşme ilişkisi daha kısa bir süre devam etmişse, faaliyetin devamı sırasındaki ortalama esas alınır.

(3) Müvekkilin, feshi haklı gösterecek bir eylemi olmadan, acente sözleşmeyi feshetmişse veya acentenin kusuru sebebiyle sözleşme müvekkil tarafından haklı sebeplerle feshedilmişse, acente denkleştirme isteminde bulunamaz.

(4) Denkleştirme isteminden önceden vazgeçilemez. Denkleştirme istem hakkının sözleşme ilişkisinin sona ermesinden itibaren bir yıl içinde ileri sürülmesi gerekir.

(5) Bu hüküm, hakkaniyete aykırı düşmedikçe, tek satıcılık ile benzeri diğer tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkilerinin sona ermesi hâlinde de uygulanır.

Portföy Tazminatı / Denkleştirme Tazminatını Kimler İsteyebilir?

TTK md. 122/5 uyarınca portföy / denkleştirme tazminatına ilişkin hükümler acentelerin yanı sıra distribütörler, bayiler, frachise alanlar gibi tek satıcılık ve benzer tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkilerinin sona ermesi halinde de uygulama alanı bulacaktır.

Portföy Tazminatı / Denkleştirme Tazminatının Şartları Nelerdir?

• Öncelikle acentelik sözleşmesinin sona ermiş olması gerekmektedir.
• Acentelik sözleşmesinin, sigorta şirketi tarafından haklı bir nedene dayalı olarak sona erdirilmemesi gerekmektedir.
• Denkleştirme ödemesinin hakkaniyete uygun düşmesi gerekmektedir.

• Acente sayesinde kazanılan müşterilerden sözleşmenin sona ermesinden sonra önemli menfaat elde edilmesi gerekmektedir.

Portföy Tazminatı / Denkleştirme Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Denkleştirme tazminatının nasıl hesaplanacağı kanunda belirtilmemiştir. Ancak tazminat miktarı için bir üst sınır koyulmuştur. Buna göre tazminat, acentenin son beş yıllık faaliyeti sonucu aldığı yıllık komisyon veya diğer ödemelerin ortalamasını aşamaz. Sözleşme ilişkisi daha kısa bir süre devam etmişse, faaliyetin devamı sırasındaki ortalama esas alınır.

Bu hüküm uyarınca mahkemelerce üst sınır aşılmamak suretiyle sözleşmenin ne kadar sürdüğü, acentenin oluşturduğu pazar payı, bunun için harcadığı çaba vs. kriterler gözetilerek hakkaniyete uygun bir miktar hesaplanmaktadır.

Portföy Tazminatı / Denkleştirme Tazminatından Önceden Vazgeçilmesi Mümkün müdür?

Ticaret Kanununa göre denkleştirme talebinden önceden vazgeçilmesi mümkün değildir. Bu hüküm uyarınca acentelik sözleşmelerine acentenin denkleştirme tazminatı talebinde bulunamayacağına dair hüküm koyulmuş olması geçersizdir.

Portföy Tazminatı / Denkleştirme Tazminatını Ne zaman Talep Etmek Gerekir?

Denkleştirme talebinin acentelik sözleşmesinin bitiminden itibaren bir yıl içerisinde ileri sürülmesi gerekmektedir.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E: 2015/13042, K: 2017/1342, T:07.03.2017

“1-Dava dosyası içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına, keşide edilen 18.09.2012 tarihli ihtarname ile davacı acenteye verilen vekaletlerden azil suretiyle derhal fesih hakkının kullanıldığı, taraflar arasındaki acentelik sözleşmesinin 25. maddesinde derhal fesih koşullarının kararlaştırıldığı ancak davalı tarafça söz konusu fesih koşullarının haklı bir nedene dayalı fesih bildirimi olduğunun kanıtlanamaması nedeniyle, işbu davada mahkemenin süreli fesihte bulunduğu ve feshin yıl sonu itibariyle gerçekleştiği, davanın açılış tarihi itibariyle hak düşürücü süre içinde açıldığına dair gerekçesi yerinde değilse de; acentelik sözleşmesinin 25. maddesine dayalı olarak keşide edilen 18.09.2012 tarihli ihtarnamenin PTT tebliğ belgesindeki barkod numarası itibariyle yapılan incelemede ihtarnamenin davacıya 28.09.2012 tarihinde tebliğ olunduğu, işbu davanın 27.09.2013 tarihi itibariyle hak düşürücü süre içinde açıldığının anlaşılmasına göre, davalı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.

2-Dava, acentelik sözleşmesinin haksız feshinden kaynaklanan portföy tazminatı alacağıdır. Taraflar arasındaki acentelik sözleşmesinin yenilenmeyeceğine dair sözlü bildirimin yapıldığı tarihten sonra ve 18.09.2012 tarihli fesih ihbarının yapıldığı tarihe kadar geçen sürede davacı acentenin portföyündeki sigorta poliçelerini dava dışı sigorta şirketlerine yönlendirdiği mahkemenin de kabulündedir. 6102 sayılı TTK’nın 122/1-a maddesi uyarınca sözleşme ilişkisinin sonlanmasından sonra da davalı şirket önemli menfaatler elde ediyorsa davacı acente uygun bir denkleştirme tazminatı isteyebilir. Yukarıda belirtildiği üzere davacı acentenin portföyündeki poliçelerini acentelik sözleşmesinin son bulmasından önce başka sigorta şirketlerine kaydırdığı dikkate alınarak TTK 122. maddesi uyarınca davacının denkleştirme tazminatını talep edip edemeyeceğinin tartışılmaksızın eksik incelemeyle hüküm tesisi davalı lehine bozmayı gerektirmiştir.”